Pleurotus मशरूमला भारतात सामान्यतः ‘ऑयस्टर मशरूम’ किंवा ‘धिंगरी’ असे संबोधले जाते. हे बॅसिडिओमायसीट आहे आणि ‘प्लीरोटस’ वंशातील आहे. या मशरूमची फळे प्रजातींनुसार पांढऱ्या, मलई, राखाडी, पिवळ्या, गुलाबी किंवा हलक्या तपकिरी रंगाच्या वेगवेगळ्या छटा असलेले स्पष्टपणे कवच, पंखा किंवा स्पॅटुला आकाराचे असतात. ऑयस्टर मशरूम कम्पोस्ट न करता विविध ऍग्रोवेस्टपासून प्रथिनेयुक्त अन्न तयार करण्यासाठी सर्वात योग्य बुरशीजन्य जीवांपैकी एक आहे.Oyster Mushroom धिंगरी मशरूम लागवडी बद्दल माहिती
Oyster Mushroom धिंगरी मशरूम लागवडी बद्दल माहिती
सब्सट्रेट तयार करणे
सब्सट्रेट तयार करण्याच्या लोकप्रिय पद्धती खालीलप्रमाणे आहेत.
१) स्टीम पाश्चरायझेशन:
या पद्धतीमध्ये आधीच ओला केलेला पेंढा लाकडी ट्रे किंवा बॉक्समध्ये पॅक केला जातो आणि नंतर पाश्चरायझेशन रूममध्ये 60-80 डिग्री सेल्सिअस तापमानात काही तासांसाठी ठेवला जातो. पाश्चरायझेशन रूमचे तापमान बॉयलरद्वारे वाफेच्या मदतीने हाताळले जाते. खोलीच्या तपमानावर थंड झाल्यानंतर सब्सट्रेट स्पॉनसह सीड केले जाते. संपूर्ण प्रक्रियेस 3-5 दिवस लागतात.Oyster Mushroom धिंगरी मशरूम लागवडी बद्दल माहिती
२) गरम पाण्याचे उपचार:
कापल्यानंतर (5-10 सें.मी.) थर गरम पाण्यात (65 ते 70 डिग्री सेल्सिअस) एक तास किंवा 60 ते 120 मिनिटे 80 डिग्री सेल्सिअस तापमानात किंवा भाताच्या पेंढ्याच्या बाबतीत 85 डिग्री सेल्सिअसवर 30-45 मिनिटे भिजवले जातात. जादा पाणी काढून टाकल्यानंतर स्पॉन जोडले जाते. लीच केलेल्या पाण्यात भरपूर विद्राव्य शर्करा आणि फिनोलिक संयुगे असतात. गरम पाण्याच्या प्रक्रियेमुळे मक्याच्या कोंबड्या, देठ इत्यादीसारखे कठीण थर मऊ होतात त्यामुळे मायसेलियलची वाढ सहज होते. ही पद्धत मोठ्या प्रमाणावर व्यावसायिक लागवडीसाठी योग्य नाही
स्पॉनिंग
ताजे तयार केलेले (20-30 दिवस जुने) ग्रेन स्पॉन स्पॉनिंगसाठी सर्वोत्तम आहे. खोलीच्या तपमानावर (20-30C) साठवलेले जुने अंडे (3-6 महिने) मायसेलियम एकत्रीकरणामुळे खूप जाड चटईसारखे बनतात आणि काहीवेळा तरुण पिनहेड्स आणि फ्रूटबॉडीज स्पॉन बाटलीमध्येच विकसित होऊ लागतात. स्पॉनिंग प्री-फ्युमिगेटेड रूममध्ये (2% फॉर्मल्डिहाइडसह 48 तास) केले पाहिजे. स्पॉन ओल्या wt च्या 2 ते 3% मिश्रित केले पाहिजे. थर च्या. 300 ग्रॅमच्या स्पॉनची एक बाटली 10-12 किलो ओल्या सब्सट्रेटसाठी किंवा 2.8 ते 3 किलो कोरड्या सब्सट्रेटसाठी पुरेशी आहे. स्पॉन पूर्णपणे मिसळले जाऊ शकते किंवा थरांमध्ये मिसळले जाऊ शकते. 125-150 कापसाचे किंवा रेशमाचे तलम पारदर्शक कापड जाडीच्या पॉलिथिन पिशव्या (60 x 45 सें.मी.) मध्ये उगवलेले थर भरले जाऊ शकतात. जास्तीचे पाणी बाहेर टाकण्यासाठी 15 ते 15 लहान छिद्रे (0.5-1.0 सेमी व्यास) सर्व बाजूंनी विशेषत: तळाशी दोन ते चार छिद्रे करावीत. छिद्रित पिशव्या छिद्र नसलेल्या पिशव्यांपेक्षा जास्त आणि लवकर पीक (4-6 दिवस) देतात कारण जास्त CO2 जमा होते ज्यामुळे फळधारणा रोखते. सब्सट्रेट भरण्यासाठी रिकामे फळ पॅकिंग कार्टन किंवा लाकडी पेटी वापरू शकता. 1.25 x 1.25 मीटर जाडीच्या 200-300 गॉझच्या पॉलिथिन शीट्स आयताकृती लाकडी किंवा धातूच्या बॉक्समध्ये पसरल्या आहेत. उबवलेला सब्सट्रेट भरला जातो आणि पॉलिथिन शीट चारही बाजूंनी दुमडून एक कॉम्पॅक्ट आयताकृती बॉक्स बनविला जातो. ते घट्ट दाबून नायलॉनच्या दोरीने बांधले जाते. ब्लॉकला अशा प्रकारे उष्मायन केले जाते आणि मायसेलियमच्या वाढीनंतर पॉलिथिन शीट काढून टाकले जाते.Oyster Mushroom धिंगरी मशरूम लागवडी बद्दल माहिती
क्रॉपिंग
उगवलेल्या पिशव्या किंवा ब्लॉक्स मायसेलियल वाढीसाठी उष्मायन खोलीत ठेवल्या जातात. स्पॉनच्या पिशव्या उंच प्लॅटफॉर्मवर किंवा कपाटावर ठेवल्या जाऊ शकतात किंवा सब्सट्रेटच्या मायसेलियल वसाहतीसाठी क्रॉपिंग रूममध्ये टांगल्या जाऊ शकतात. मायसेलियल वाढीदरम्यान पिशव्या उघडल्या जात नाहीत किंवा वायुवीजन आवश्यक नसते. शिवाय, कोणत्याही उच्च सापेक्ष आर्द्रतेची आवश्यकता नाही, म्हणून पाण्याची फवारणी करू नये.
एकदा मायसेलियमने सब्सट्रेट पूर्णपणे वसाहत केले आणि जाड मायसेलियल चटई तयार केली की ते फळासाठी तयार होते. बुरशी असलेल्या दूषित पिशव्या टाकून दिल्या जाऊ शकतात तर मायसेलियल वाढ पूर्ण करण्यासाठी पॅच मायसेलियल वाढ असलेल्या पिशव्या आणखी काही दिवस सोडल्या जाऊ शकतात. सब्सट्रेट केसिंगची आवश्यकता नाही. सर्व बंडल, चौकोनी तुकडे किंवा ब्लॉक्स लाकडी प्लॅटफॉर्मवर किंवा शेल्फ् ‘चे अव रुप वर लावले जातात आणि टियरमधील प्रत्येक पिशवीमध्ये किमान 15-20 सें.मी.Oyster Mushroom धिंगरी मशरूम लागवडी बद्दल माहिती
कापणी
मशरूमची नेहमी पाणी फवारणीपूर्वी काढणी करावी. पिकिंगची योग्य अवस्था फ्रूटबॉडीच्या आकार आणि आकारावरून ठरवता येते. कोवळ्या मशरूममध्ये टोपीची धार जाड असते आणि कॅप मार्जिन नोंदवली जाते, तर परिपक्व मशरूमची टोपी सपाट होते आणि आतील बाजूने कुरळे होतात. कापणीनंतर देठाचा खालचा भाग चिकटलेल्या ढिगाऱ्यासह चाकूने कापावा. स्टाइप लहान किंवा जवळजवळ अस्तित्वात नाही कारण ती कठीण आहे आणि बर्याच ग्राहकांना आवडत नाही. मार्केटिंगसाठी ताजे मशरूम छिद्रित पॉलिथिन बॅगमध्ये पॅक करावे. तेजस्वी सूर्यप्रकाशात किंवा पसरलेल्या प्रकाशात सुती कापडावर पातळ पसरूनही ते उन्हात वाळवले जाऊ शकतात. 2-4% ओलावा असलेले वाळलेले उत्पादन योग्यरित्या सील केल्यानंतर 3 ते 4 महिने साठवले जाऊ शकते.
ऑयस्टर मशरूमचे औषधी आणि पौष्टिक मूल्य:
ऑयस्टर मशरूम 100% शाकाहारी आहेत आणि ऑयस्टर मशरूमचे पौष्टिक मूल्य व्हाइट बटन मशरूम, शिताके किंवा पॅडी स्ट्रॉ मशरूम सारख्या इतर खाद्य मशरूमइतके चांगले आहे. ते व्हिटॅमिन – सी आणि बी कॉम्प्लेक्सने समृद्ध आहेत. प्रथिने सामग्री 1.6 ते 2.5% दरम्यान बदलते. त्यात मानवी शरीराला आवश्यक असलेले बहुतेक खनिज क्षार जसे की पोटॅशियम, सोडियम, फॉस्फरस, लोह आणि कॅल्शियम असतात. नियासिनचे प्रमाण इतर भाज्यांपेक्षा दहापट जास्त असते. P.griseus पासून पॉलीसायक्लिक सुगंधी संयुग प्ल्युरोटिन वेगळे केले गेले आहे ज्यात प्रतिजैविक गुणधर्म आहेत