आज जगातील सर्वात गंभीर समस्या म्हणजे अन्न पुरवठ्याचा. गेल्या 35 वर्षांत लोकसंख्या वाढीच्या तुलनेत अन्नाची मागणी दुपटीहून अधिक वाढली आहे. खरं तर, अन्न आणि कृषी संघटना (FAO) च्या अहवालानुसार, जागतिक लोकसंख्येपैकी सुमारे 10% किंवा 815 दशलक्ष लोक कुपोषित आहेत आणि त्यांच्याकडे सक्रिय आणि निरोगी जीवन जगण्यासाठी पुरेसे अन्न नाही. कृषी क्षेत्रात आधुनिक तंत्रज्ञानाचा वापर मोठ्या प्रमाणावर होत आहे. त्यामुळे शेतकऱ्यांना अनेक प्रकारे मदत झाली आहे. नवीन आणि सुधारित तंत्रज्ञानाचा अवलंब केल्याने पिकांचे उत्पादन आणि उत्पादकता वाढली आहे. त्यामुळे उत्पादन खर्चही कमी होण्यास मदत झाली आहे. तंत्रज्ञानाच्या वापरामुळे शेतीची प्रक्रियाही सोपी आणि कार्यक्षम झाली आहे.
कृषी क्षेत्रात वापरल्या जाणाऱ्या काही लोकप्रिय तंत्रज्ञान आहेत:
माती सेन्सर: माती सेन्सरचा वापर जमिनीतील आर्द्रता पातळी, तापमान आणि पिकाच्या वाढीवर परिणाम करणारे इतर घटक मोजण्यासाठी केला जातो. सेन्सर्सद्वारे गोळा केलेला डेटा वायरलेस पद्धतीने शेतकऱ्यापर्यंत पोहोचवला जातो, जो त्यानुसार त्याच्या शेती पद्धती समायोजित करू शकतो.
GPS तंत्रज्ञान: GPS तंत्रज्ञानाचा वापर अचूक शेतीमध्ये मोठ्या प्रमाणावर केला जातो. हे शेताच्या सीमा शोधण्यात आणि खते, कीटकनाशके आणि तणनाशके योग्यरित्या लागू करण्यास मदत करते. यामुळे अपव्यय कमी होतो आणि कार्यक्षमता वाढते.
हवामान निरीक्षण: शेतकरी आता रीअल-टाइम हवामान डेटा ऍक्सेस करू शकतात जे त्यांना केव्हा पेरायचे, सिंचन कसे करायचे आणि कोणत्या प्रकारचे पीक वाढवायचे हे ठरवण्यात मदत करू शकते. ही माहिती हवामान ॲप्स किंवा वेबसाइट्सद्वारे किंवा शेतावरील समर्पित हवामान केंद्रांद्वारे मिळवता येते.
ऑटोमेशन: पेरणी, पुनर्लावणी, कापणी इत्यादी कृषी प्रक्रियांमध्ये ऑटोमेशनचा मोठ्या प्रमाणावर अवलंब केला गेला आहे. यामुळे अंगमेहनतीवरील अवलंबित्व कमी झाले आहे आणि कार्यक्षमता वाढली आहे.
ड्रोन: मॅपिंग, सर्वेक्षण आणि पीक निरीक्षणासाठी ड्रोनचा मोठ्या प्रमाणावर वापर केला जात आहे. ते डेटा गोळा करण्यात मदत करतात ज्याचा उपयोग कृषी उपक्रमांच्या नियोजन आणि अंमलबजावणीसाठी केला जाऊ शकतो.
कृषी यंत्रमानव: गाईचे दूध काढणे, फळे आणि भाजीपाला निवडणे आणि अगदी गवत कापणे यासारखी विविध कामे करण्यासाठी कृषी रोबोट विकसित केले जात आहेत. हे रोबो थकल्याशिवाय दीर्घकाळ काम करू शकतात आणि अनेकदा मानवी कामगारांपेक्षा चांगले काम करू शकतात.
उपग्रह प्रतिमा: उपग्रह प्रतिमा हवामान अंदाज, पीक निरीक्षण आणि उत्पन्न विश्लेषणासाठी वापरली जाते. यामुळे शेतकऱ्यांना सिंचन, पीक पद्धती इत्यादींबाबत वेळेवर निर्णय घेण्यास मदत होते
कृषी उत्पादकता वाढवण्यात तंत्रज्ञानाने महत्त्वाची भूमिका बजावली आहे. उदाहरणार्थ, यांत्रिकीकरणाच्या वापरामुळे शारीरिक श्रमाची गरज कमी झाली आहे, त्यामुळे कार्यक्षमता आणि उत्पादन वाढले आहे. सिंचन व्यवस्थेचा परिचय करून दिल्याने कोरड्या भागात पिके घेणे शक्य होऊन उत्पादन वाढण्यास मदत झाली आहे. याशिवाय, आधुनिक तंत्रज्ञानामुळे कीड आणि रोगांना प्रतिरोधक असलेल्या उच्च उत्पादन देणाऱ्या पिकांच्या जाती विकसित करणे शक्य झाले आहे. कृषी क्षेत्रात तंत्रज्ञानाच्या वापरामुळे अन्नसुरक्षेवरही सकारात्मक परिणाम झाला आहे. वाढत्या उत्पादनामुळे अधिकाधिक लोकांना पौष्टिक आणि परवडणारे अन्न मिळण्याची खात्री करण्यात मदत झाली आहे. शेतीतील आधुनिक तंत्रज्ञानामुळे उत्पादन आणि उत्पादकता वाढली आहे. यामुळे अन्न सुरक्षा आणि शेतकऱ्यांचे उत्पन्न सुधारले आहे. याव्यतिरिक्त, यामुळे नवीन रोजगार निर्माण करण्यात आणि ग्रामीण समुदायांसाठी जीवनमान सुधारण्यात मदत झाली आहे. Use of Modern Technology in Agriculture Sector
कृषी तंत्रज्ञानाचा ग्राहकांवर होणारा परिणाम:
कृषी तंत्रज्ञानाचा ग्राहकांवर अनेक प्रकारे परिणाम झाला आहे. आधुनिक तंत्रज्ञानाच्या वापरामुळे शेतकऱ्यांना पिकांचे व पशुधनाचे उत्पादन वाढण्यास मदत झाली आहे. यामुळे उत्पादनांचा दर्जा सुधारण्यासही मदत झाली आहे. नवीन तंत्रज्ञानाच्या वापरामुळे उत्पादन खर्चही कमी झाला आहे. नवीन तंत्रज्ञानाचा अवलंब केल्याने कृषी उत्पादनांच्या विपणन आणि वितरणाच्या नवीन पद्धती विकसित झाल्या आहेत. यामुळे शेतकऱ्यांना त्यांच्या उत्पादनांसाठी व्यापक बाजारपेठेपर्यंत पोहोचण्यास मदत झाली आहे. तंत्रज्ञानाच्या वापरामुळे कृषी क्षेत्रात नवीन रोजगार निर्माण होण्यास मदत झाली आहे.
कृषी तंत्रज्ञानाचा शेतकऱ्यांवर होणारा परिणाम
अलिकडच्या वर्षांत, कृषी तंत्रज्ञानाचा जगभरातील शेतकऱ्यांवर लक्षणीय परिणाम झाला आहे. तंत्रज्ञानाच्या मदतीने शेतकरी आता त्यांचे उत्पादन वाढवू शकत आहेत आणि पूर्वीपेक्षा जास्त पीक घेऊ शकतात. याव्यतिरिक्त, ते कमी श्रम आणि इनपुट वापरून त्यांचे खर्च कमी करू शकतात. तथापि, शेतीमध्ये तंत्रज्ञानाच्या वापरामध्ये काही तोटे देखील आहेत. मुख्य समस्यांपैकी एक अशी आहे की यामुळे मशीन आणि रसायनांवर जास्त अवलंबित्व होऊ शकते, ज्याची देखभाल करणे महाग असू शकते. याशिवाय त्याचा योग्य वापर न केल्यास पर्यावरणालाही हानी पोहोचते.
कृषी तंत्रज्ञानामुळे नवीन रोजगार निर्माण होऊ शकतो
तंत्रज्ञानामुळे कृषी क्षेत्रात नवीन रोजगार निर्माण होऊ शकतो. उदाहरणार्थ, मोबाईल फोन आणि इतर डिजिटल तंत्रज्ञानाचा वापर शेतकऱ्यांना बाजारपेठांशी जोडण्यासाठी आणि ग्राहकांना त्यांची उत्पादने थेट विकण्यासाठी नवीन संधी उपलब्ध करून देत आहे. याशिवाय कृषी पर्यटनासारख्या मूल्यवर्धित सेवांच्या विकासामुळे ग्रामीण भागात रोजगाराच्या नवीन संधी निर्माण होत आहेत.Use of Modern Technology in Agriculture Sector
निष्कर्ष
आधुनिक तंत्रज्ञानाच्या वापरामुळे शेतीची उत्पादकता अनेक पटींनी वाढली आहे. खरं तर, हे अशा काही क्षेत्रांपैकी एक आहे जिथे कामगार-बचत उपकरणांचा पूर्ण वापर केला गेला आहे. आज एक शेतकरी अनेक स्त्री-पुरुषांची कामे मशीनच्या साहाय्याने करू शकतो. यामुळे वेळेची बचत तर होतेच पण खर्चही कमी होतो आणि उत्पादनही वाढते.Use of Modern Technology in Agriculture Sector